FLEVOLAND • Maandag 30 juni 2025
Het verbod op varend ontgassen, dat op 1 juli vorig jaar werd ingevoerd, lijkt goed te worden nageleefd. Dat zeggen niet alleen de inspectie, maar ook Koninklijke Binnenvaart Nederland en de klokkenluider die zich inzette voor een verbod. Slechts vier keer werd vastgesteld dat binnenvaarttankschepen tóch zeer giftige en kankerverwekkende dampen de lucht in bliezen. Eén schipper werd betrapt voor de kust van Flevoland, in het Markermeer.
Klokkenluider Ton Quist, zelf ook schipper op een binnenvaarttanker, ziet met eigen ogen dat schippers zich aan de regels houden. “Eerder zag je vaak dat schepen ‘s nachts een rondje gingen varen vanuit Amsterdam, om dan te ontgassen op het Markermeer. Dat lijkt nu helemaal gestopt. Ik ben verrast dat het verbod zo goed wordt nageleefd, eigenlijk overal in Nederland.”
Ton Quist
Binnenvaarttankers vervoeren vaak vloeibare stoffen, zoals benzine, olie of oplosmiddelen. Na het lossen van die lading blijven dampen achter in de tanks. Om een nieuwe lading te kunnen vervoeren, moeten die dampen eruit. Bij varend ontgassen worden de zeer giftige en kankerverwekkende dampen simpelweg tijdens het varen via luiken of ventilatoren de open lucht ingeblazen, dus zonder filters of opvang. Dit gebeurde ook veelvuldig voor de kust van Flevoland.
Ontgassen niet nodig
Tegenwoordig liggen schepen vaak langs de kant te wachten na het lossen. “Ze wachten dan op een lading die mag mengen met de dampen die al in het schip hangen, bijvoorbeeld dezelfde vloeistof. Ontgassen is dan dus helemaal niet nodig”, legt Quist uit. Dit beeld wordt bevestigd door Koninklijke Binnenvaart Nederland.
Controle
De controle op het verbod wordt uitgevoerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Die maakt daarbij gebruik van een netwerk van elektronische ‘neuzen’ (eNoses), die dampen in de lucht kunnen detecteren. Volgens Quist zijn het er nog wel veel te weinig. Ook worden drones ingezet en gaan inspecteurs op meldingen af om gerichte controles uit te voeren. In de vier gevallen waarin wél werd ontgast, op het Noordzeekanaal, het IJ en het Markermeer, heeft de ILT handhavend opgetreden. De betrokken schepen kregen een last onder dwangsom opgelegd. Als ze nog een keer de fout ingaan, moeten ze diep in de buidel tasten. De boetes zijn enorm.
Quist op zijn binnenvaarttanker
Nog altijd te weinig legale ontgasmogelijkheden
Om aan het verbod te kunnen voldoen, zijn inmiddels een paar vaste ontgassingsinstallaties in gebruik. De belangrijkste staat in Moerdijk, waar schepen terechtkunnen voor gecontroleerd ontgassen. Ook in Amsterdam en Rotterdam zijn er voorzieningen, al is daar op dit moment minder vraag naar. Of er meer ontgassingsinstallaties komen, is maar zeer de vraag.
De regelgeving om (mobiele) ontgassingsinstallaties voor elkaar te krijgen is een uitdaging, zegt Bob Busser namens de EVRA, de overkoepelende organisatie van ontgassingsbedrijven. “Alleen al het vergunningentraject doorlopen kost 100.000 euro. En daarnaast is er op dit moment ook weinig vraag. Het moet wel rendabel zijn om een installatie te bouwen.”
Toekomst blijft nog onzeker
Busser waarschuwt dat als het waterpeil zakt en er minder vloeistof per tanker vervoerd kan worden, er te weinig capaciteit is om legaal alle ontgassingen te doen. Het waterpeil in de rivieren wisselt het jaar door. Ook Quist ziet gevaren voor de toekomst. “Nu is er enorm veel werk voor de schippers. We hebben de luxe om tegen een verlader te zeggen dat we alleen iets willen vervoeren waarvoor we niet hoeven te ontgassen. Maar als het straks weer krapper wordt op de markt, weet ik niet of iedereen zo principieel blijft.”
Of de goede naleving ook zo blijft, moet nog blijken als vanaf oktober 2027 het derde deel van het verbod (fase III) in werking treedt. Dan worden nóg meer stoffen onder het verbod gebracht. De ILT zegt zich daarop voor te bereiden door extra inspecteurs op te leiden en het netwerk van eNoses verder uit te breiden.
Schone leefomgeving
Klokkenluider Quist is wel tevreden en best trots. Hij heeft zeker tien jaar lang gestreden om het ontgassen te verbieden. Hij werd en wordt soms nog steeds met de nek aangekeken door collega’s en verladers maar hij heeft het er allemaal voor over. “Ik vond het mijn plicht deze zware milieuvervuiling aan te kaarten. Ik vind dat iedereen recht heeft op een gezonde leefomgeving”, besluit de schipper.
