Bron: IL & T
Foto: Media Creators,
Tankschepen vervoeren gevaarlijke (‘natte’) stoffen. Na het lossen van een vloeibare lading moet een schipper soms de ladingtanks ontgassen. Dit kan bij een ontgassingsinstallatie. Momenteel is ‘varend ontgassen’ van een aantal stoffen verboden. Andere stoffen ontgassen mag, als wordt voldaan aan de voorwaarden van het ADN. Dat is de Europese overeenkomst voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de binnenwateren. Samen met een aantal andere landen werkt Nederland aan een vergaand verbod op ontgassen in de buitenlucht dat uiterlijk 1 juli 2024 van kracht wordt.
Wat is varend ontgassen?
Na het lossen van een vloeibare lading blijft er altijd wat van het geloste product in de tank van het schip achter. Deze restanten moeten soms eerst weg, voordat de nieuwe lading aan boord kan. Daarom blaast een schipper zijn tanks en leidingen met ventilatoren door. Dit heet (varend) ontgassen; de stoffen verdampen en komen in de buitenlucht terecht.
Varend ontgassen is onwenselijk en mogelijk schadelijk voor omwonenden, de bemanning van schepen en het milieu. Voor sommige stoffen (o.a. benzine, benzeen) geldt een wettelijk verbod op ontgassen. Een vergaand verbod op (varend) ontgassen van andere gevaarlijke stoffen in de buitenlucht is in voorbereiding. Deze verboden komen te staan in het Verdrag voor de verzameling, afgifte en inname van afval in de Rijn- en binnenvaart (CDNI).
Wat doet de ILT?
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op de naleving van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (Wvgs) en het ADN. Zo is ontgassen in de buitenlucht in de nabijheid van bruggen, sluizen en in dichtbevolkte gebieden verboden.
Let op: Er gelden soms nog andere ontgassingsregels waarvoor de provincie of een havenbedrijf (namens de gemeente) toezichthouder is. Dit kan gaan, naast bijvoorbeeld ontgassen van benzeen (houdende) stoffen, over ontgassingsverboden op delen van vaarwegen. Op de overzichtskaart zijn deze trajecten in de kleur oranje aangegeven. De ILT heeft bij deze provinciale en gemeentelijke ontgassingsverboden geen taken.
Rekening houdend met het ontgassingsverbod dat uiterlijk per 1 juli 2024 in werking treedt, werkt de ILT samen met handhavingspartners aan een plan om het verbod te handhaven.
Ontgassing melden
Omwonenden kunnen vermoedens van onjuiste ontgassingen melden bij hun omgevingsdienst. Vervolgens informeert de omgevingsdienst betrokken handhavers. Dit zijn de politie, havenbedrijven en de ILT. Zij bepalen onderling wie er (op dat moment) op af kan gaan.
Voorbereiding op verbod
De ILT bereidt zich voor op de invoer van het gefaseerd en stofgerelateerd verbod op ontgassen in de buitenlucht. De inspectie werkt hierbij landelijk samen met omgevingsdiensten, politiediensten en Rijkswaterstaat. Informatie over varend ontgassen winnen zij in via een netwerk van snuffelpalen (e-noses), toezicht met drones (met camera) en via meldingen van burgers. Op basis hiervan besluit de ILT om een schip te inspecteren voor verder onderzoek naar het mogelijk ontgassen.
Wanneer een schipper een ‘verboden te ontgassen stof’ (o.a. benzine) laat ontsnappen, treedt de ILT hier tegen op. Als er een ontgassing plaatsvindt met een (nu nog niet verboden) gevaarlijke stof dichtbij (voorhavens van) sluizen, bruggen of in dichtbevolkte gebieden, dan kan de ILT ook hier tegen optreden.
Drones
De ILT heeft eigen drones. De drone-inspecteurs kennen de wet- en regelgeving voor (vervoer van) gevaarlijke stoffen, en ook de privacyregels. Daarom vliegen de ILT-drones bijvoorbeeld naast de schepen en niet erboven. De ILT probeert te voorkomen dat personen zichtbaar zijn op de dronebeelden. Staan ze er toch op, dan worden ze onherkenbaar gemaakt, zoals de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) vereist.
Verbod op varend ontgassen
Vanaf uiterlijk 1 juli 2024 is het varend ontgassen van tankschepen vergaand verboden op grond van het Scheepsafvalstoffenbesluit (SAB). Dit besluit geeft invulling aan het ontgassingsverbod uit het Verdrag over afval in de Rijn- en binnenvaart (CDNI). Inmiddels hebben bijna alle deelnemende staten het verdrag aangenomen (geratificeerd). In Zwitserland is dit proces vrijwel afgerond. Zoals in het verdrag afgesproken zal de handhaving 6 maanden na de laatste ratificatie starten en zal de ILT het ontgassingsverbod in Nederland handhaven. Mogelijk is dit daarom eerder dan 1 juli 2024; het moment waarop handhaving van ontgassingen op grond van het Scheepafvalstoffenbesluit sowieso mogelijk wordt.
Vooruitlopend daarop doen verschillende bedrijven proeven met zogenaamde ‘mobiele ontvangstsinrichtingen’. Dit zijn verplaatsbare installaties voor het afvangen van gassen en dampen. De installaties voldoen aan de ADN-regels. Is het ontgassen van een bepaalde stof in de buitenlucht straks overal verboden? Dan moet een schipper, als de ladingtanks toch ontgast moeten worden, gebruik maken van een (mobiele) ontvangstinrichting.
Welke ontgassingsroutes zijn nu toegestaan?
In augustus 2019 informeerde de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) de Tweede Kamer over de manier waarop de ILT varend ontgassen op grond van het ADN handhaaft. De Kamerbrief (21 augustus 2019) gaat in op:
- De handhaving.
- Gebieden waar het ontgassingsverbod geldt.
- Invulling van het ADN-begrip ‘dichtbevolkt gebied’ zoals de ILT gebruikt bij handhaving.
In 2020 publiceerde de inspectie, als uitwerking van de Kamerbrief, een online overzichtskaart voor schippers en handhavers. Hierop staat in rood aangegeven waar ontgassen volgens het ADN niet is toegestaan. Deze rode gebieden betreffen vaarwegen die in de nabijheid zijn gelegen van bruggen, (voorhavens van) sluizen en dicht bevolkte gebieden.
- Bovendien staat in oranje op deze overzichtskaart aangegeven als ontgassen in de buitenlucht verboden is door (inter)nationale, provinciale of gemeentelijke wetgeving (zie ADN 7.2.3.7.0).
Ontgassingsinstallatie
Vanwege de risico’s voor mens en milieu vraagt de inspectie ladingtanks zoveel mogelijk bij een mobiele ontgassingsinstallatie te ontgassen.
